Toch voelden we ons echt jarig! In de fotowedstrijd Kiek-es werden we verrast door enorm veel prachtige inzendingen. Ook al waren de feesten voor leden, vrijwilligers en personeel afgezegd en ook al waren bezoekerscentra gesloten, we trokken ontzettend veel bezoek. Online bij excursies en bijeenkomsten en… het was ronduit druk in de natuurgebieden.

Meer dan ooit trokken inwoners en bezoekers van Fryslân eropuit in It Fryske Gea. We zijn trots dat de natuur en het landschap in It Fryske Gea zich hebben bewezen als bron van energie en als vorm van troost of perspectief. Helaas betekende het vele bezoek ook een enorme druk op de schaarse en soms kwetsbare natuur. Dat was ‘hâlden en kearen’. Dat gold ook voor het verloop van de stikstofcrisis. Het zette verschillende partijen in de (Friese) maatschappij op scherp en tegenover elkaar. It Fryske Gea zet – ook in deze discussie – liever kennis, visie en samenwerking in om te komen tot een oplossing en dat deden we dus ook. Net zoals we samen met andere natuurorganisaties, boeren collectieven en de provincie de contouren voor Natuer mei de Mienskip opstelden. Ook de bestuurlijke fusie met Landschapsbeheer Friesland verliep in goed overleg, resultaatgericht  en met oog voor elkaars belangen.

Ondanks alle zorgen rondom de eerste lockdown, ontwaakte de natuur ondertussen ‘gewoon’ uit de winterslaap. Dánkzij de lockdown hoorde je zelfs meer gefluit, gekwetter en gezoem dan andere jaren. Het beheer in de districten ging dan ook – met enige aanpassing – op volle kracht door en de monitoringsvrijwilligers bleven waarnemen en registreren. Het contact met veel andere vrijwilligers verliep, dankzij de digitale mogelijkheden, online met nieuwsbrieven en later lezingen.

Zelfs de Algemene Ledenvergadering vond (na twee maal uitstel) digitaal plaats. Janny Vlietstra werd door de leden benoemd als voorzitter. Ze volgde Arjen van der Meer op, die na twaalf jaar niet meer verkiesbaar kon zijn. Ook Marianne de Wilde en Arend Kolhoff traden toe tot het bestuur. 2020 verliep financieel voorspoedig. Een groot aantal giften had op de balans een positief effect en geeft ons, net als de ruim 36.000 leden, flinke morele steun.

We zijn dan wel 90 geworden, maar verkeren in blakende gezondheid. In dit jaarverslag leest u meer over dit bewogen en voor velen moeilijk jaar, dat voor It Fryske Gea toch een opvallend vitaal randje had.

Natuur kan veel vraagstukken oplossen, zoals het stikstofoverschot, wateroverlast en -tekort en het verlies aan biodiversiteit. In het beheer zijn veel oplossingen voor die opgaven zelfs te combineren. It Fryske Gea werkt daarbij vaak samen met andere partijen.

WATERHUISHOUDING. Het buitendijkse Noarderleech was een van de locaties met droogteproblemen. Regenwaterplassen zorgen er doorgaans voor voedselrijke slikranden voor weide- en kustvogels. Maar stroomden in het begin van het jaar grote hoeveelheden regenwater af naar zee, in de zomer stonden de plassen juist droog door gebrek aan regen en hoge temperaturen. Het enige nog beschikbare water was zout. Omdat dit patroon zich zal herhalen, startte It Fryske Gea na de zomer met het aanpassen van het watersysteem, zodat het water dat er wel valt voortaan beter wordt vastgehouden.

In en rond de Aldegeaster en Flakke Brekken werd de waterhuishouding de afgelopen jaren al aangepakt. Ook hier is het beheer gericht op vogels. In 2020 waren de effecten overduidelijk: het gaat er goed met de natuur. De winter- en zomerpolders bieden kruidig grasland, rietland en allerlei zeldzame planten. Het hele jaar komen er vele vogels op af.

Ook in de Heanmar, tussen Koudum en Hindeloopen verbeterde It Fryske Gea de waterbeheersing. Bij veel neerslag liepen de graslanden compleet onder water, wat gevaar opleverde voor de vogelnesten. Met nieuwe buizen en betere greppels kan overtollig regenwater goed wegstromen. Daarnaast is het waterpeil beter te reguleren dankzij een nieuwe stuw.

AANKOPEN. Een van de nieuwe aankopen in het verslagjaar was tevens bij de Heanmar: boerderij Venema. De bijbehorende schuur is vervolgens afgebroken vanwege de schuilplaats die het gebouw bood aan predatoren.

It Fryske Gea is erg blij met de aankoop van de Séfonsterpolder. Het was nog even spannend, want de provincie Fryslân had zes gegadigden voor het 25 hectare metende natuurgebied bij Rijs. It Fryske Gea kreeg het vertrouwen voor goed natuurbeheer. De provincie had de voorheen agrarische polder al ingericht als natuurgrond. We willen met extensief beheer zorgen voor meer bloemen en kruiden in het grasland. Vlinders zullen zich er thuis voelen. Extra aantrekkelijk is de ligging naast het Rysterbosk, dat we al beheren. Er kan nu een mooie bosrand worden ontwikkeld vol nestgelegenheid en voedsel voor vogels.

BEHEEREVALUATIES. Voor ieder natuurterrein evalueert It Fryske Gea het beheer en de resultaten eens in de zes jaar. In 2020 was het de beurt aan de Lendevallei, de Slachtedyk, de Bancopolder en haar acht eendenkooien. Er was specifieke aandacht voor waterhuishouding, landschap, cultuurhistorie en beleving. Zo wordt bijvoorbeeld bij de Slachtedyk niet alleen gekeken naar het meest gunstige maaibeheer en de staat van flora en fauna, maar ook naar het herstel van een aaneengesloten tracé en de karakteristieke cultuurhistorische elementen. Die werkzaamheden werden overigens nog niet afgerond door het coronavirus en personeelswisselingen.

Eén van de projecten in de Lendevallei de afgelopen jaren was het terugbrengen van de natuurlijke meanderende loop van de rivier de Lende. Dit krijgt een vervolg. Waterplanten zoals krabbenscheer deden het goed. Ook de flora in het overstromingsland heeft zich uitgebreid, waaronder de dotterbloem. Meer dan veertig soorten libellen zijn aangetroffen en ook het aantal broedvogelsoorten ontwikkelt zich positief. Minder goed ging het met het blauwgrasland in de Lendevallei. En dat de toestand van dagvlinders en wilde bijen zorgelijk is, werd ook hier vastgesteld, met weinig soorten en lage aantallen.

Ook in de Bancopolder en de eendenkooien zijn tellingen en inventarisaties gedaan en zijn op basis daarvan vervolgplannen gemaakt. Meer informatie vindt u in de presentatie van de beheerevaluaties.

MEER NATUURHERSTEL. Op meer plekken is hard gewerkt aan natuurherstel. Bijvoorbeeld in It Sân, dat in Natura 2000-gebied de Fluezen ligt. In opdracht van de provincie werken It Fryske Gea, lokale boeren en Staatsbosbeheer samen aan een omvangrijke meerjarige ingreep. De bedoeling is om weidevogels te helpen en om de zeldzame moerasnatuur te behouden. It Sân is een belangrijk leefgebied voor kwetsbare soorten zoals het porseleinhoen, de otter en de noordse woelmuis. De moerasnatuur dreigt te verdwijnen sinds er door het grote gemaal bij Stavoren geen wisselend winter- en zomerpeil meer is. Eén van de nu getroffen maatregelen is de verlaging van het waterpeil gedurende een aantal jaren,  zodat daglicht de bodem kan bereiken voor meer waterplanten en vissen.

In het najaar startte de provincie Fryslân ook met maatregelen om in totaal 58 hectare Natura 2000-gebied bij de Galamadammen te vernatten. Dit gaat in samenwerking met It Fryske Gea, Staatsbosbeheer, Wetterskip Fryslân en het Agrarisch Collectief Súdwestkust.

In 2020 ging ook de derde fase van de herinrichting van Nationaal Park De Alde Feanen van start. In deze fase gaat het om het inrichten van enkele gebieden voor Natuurnetwerk Nederland en Natura 2000 en om maatregelen voor recreatie.  Behalve vervanging van een oud gemaal door een visvriendelijk en duurzaam gemaal, bestaan de werkzaamheden uit het opknappen van keringen van de zomerpolders aan de westkant van De Alde Feanen en een stuk natuurvriendelijke oever. Verder moet verbetering van de waterhuishouding in de polders ervoor zorgen dat blauwgraslanden en kruidenrijke graslanden zich beter kunnen ontwikkelen. Vogels als grutto en kemphaan profiteren hier ook van. Vanaf 2021 zijn de gebieden ten zuidoosten van De Alde Feanen aan de beurt.

VOORBEREIDINGEN VISMIGRATIERIVIER. De Vismigratierivier op de Afsluitdijk wordt steeds concreter. Nadat in 2019 een werkterrein werd aangelegd, gingen in 2020 de voorbereidingen verder in het water van het IJsselmeer. Schepen voerden grond aan voor de aanleg van de westoever van de Vismigratierivier en een aangrenzend eiland van Windpark Fryslân.

De Vismigratierivier is een initiatief van onder andere It Fryske Gea, Sportvisserij Nederland en de Waddenvereniging. Het kunstwerk herstelt de verbinding voor trekvissen tussen zout en zoet water. Ook draagt de Vismigratierivier bij aan gezond water, soortenrijkdom, recreatie en educatie. De officiële start van de werkzaamheden is op 25 januari 2021.

Het gaat nog steeds niet goed met de weidevogels. Het Jaarbericht Weidevogels in Fryslân, dat werd samengesteld door een redactie met vertegenwoordigers van Sovon Vogelonderzoek Nederland, Kollektiven Beried Fryslân (KBF), It Fryske Gea, Staatsbosbeheer, de Bond Friese VogelWachten (BFVW) en Natuurmonumenten, schetst geen rooskleurig beeld.

WEIDEVOGELS. Het rapport laat zien dat 2020 een historisch slecht broedseizoen was voor de Friese weidevogels. Er is werk aan de winkel, anders raken we deze voor Fryslân zo karakteristieke vogelsoorten kwijt. En dat niet alleen: de achteruitgang toont ook dat het minder goed gaat met de biodiversiteit en bodemvruchtbaarheid. De samenwerkende natuur- en milieuorganisaties gaven met het Aanvalsplan Grutto – en eerder met de petitie Fryslân Greidefugellân – duidelijke signalen af aan de landelijke en provinciale overheden dat het roer om moet. Met als inzet onder meer grotere, aaneengesloten weidevogelkerngebieden, meer aandacht voor verdienmodellen en ruimere budgetten voor agrariërs die werk maken van weidevogelbeheer.

Gelukkig is er ook goed nieuws te melden. De Eanjumerkolken, het prachtige natuurgebied tussen Ee en Anjum, onderging de afgelopen tien jaar een transformatie. It Fryske Gea maakte met de pachters afspraken om te boeren in dienst van de (weide)vogels. Daarvoor werd onder meer het watersysteem aangepakt en werd mozaïekbeheer geïntroduceerd. En niet zonder resultaat. De Eanjumerkolken geldt inmiddels als een weidevogelparadijs, waar ook in 2020 zo’n honderd broedparen werden geteld van uiteenlopende weidevogels.

BIODIVERSITEIT. Stichting Ynnatura zet zich in voor biodiversiteit op bedrijventerreinen. De stichting startte in 2020 met het bijzondere project ‘Samen investeren in biodiversiteit’. Doel is het verbeteren van de biodiversiteit en duurzaamheid op en rond bedrijventerreinen.

Skûlenboarch en Westkern bij Kootstertille kennen de primeur, maar het format is breed toepasbaar in Fryslân. Meer biodiversiteit op bedrijventerreinen is goed voor plant, dier én mens. Meer flora en fauna zorgt bijvoorbeeld voor minder stress, leidt tot meer beweging en een hogere productiviteit. Bedrijven kunnen nu onder begeleiding van projectleider Theun Wiersma en een landschapsarchitect, samenwerken aan en investeren in een gezonde toekomst. Studenten van hogeschool Van Hall Larenstein verzorgen de monitoring. Uiteindelijk moet dit leiden tot een blauwdruk die toepasbaar is voor bedrijven en terreinen van elk formaat. Verschillende bedrijven hebben al positief gereageerd.

In 2019 deden ecologen Rink Wiggers en Harry Boonstra onderzoek naar de waterdiertjes in de broekbossen van de Hoannekrite en de Prinsehôf in De Alde Feanen. Ze presenteerden hun resultaten in 2020. Het onderzoek laat zien dat de zeer gevarieerde natuur en het beperkte beheer hun vruchten afwerpen. Soms is niets doen namelijk beter dan iets doen.

Wiggers en Boonstra ontdekten dat de aquatische macrofauna in deze broekbossen bijzonder divers is. In de door regenwater gevoede poelen leven diertjes die van een zuur(der) milieu houden, zoals de moerassteekmug (Ochlerotatus punctor). Daarnaast wijzen vedermug- en borstelwormsoorten op de invloed van grondwater. Zeer bijzonder was de vondst van de bronkruiper, een in Fryslân zeer zeldzame borstelworm. In de Hoannekrite werd bovendien de watermijt Vietsia scutata gevonden, nog zo’n zeldzaam exemplaar. Het voorkomen van deze en andere waterdiertjes is belangrijk voor de biodiversiteit, ze dienen ook als voedsel voor dieren hogerop in de voedselketen.

BOS. Het zogenaamde ‘klapstoelbeheer’ van de Tjongerwâlen bij Oosterwolde zorgt nog steeds voor een unieke ontwikkeling van dit bijzondere stukje natuur. Het gebied verandert van een struweel in een volwaardig bos. De Tjongerwâlen ontstonden door menselijk ingrijpen, maar worden inmiddels zoveel mogelijk met rust gelaten. De natuur heeft het voor het zeggen.

De Tjongerwâlen is inmiddels rijk aan wilgen, met soorten als de schietwilg, geoorde wilg, boswilg, amandelwilg, katwilg en bastaardkraagwilg die het hier al jaren zeer goed doen. Andersom verdwijnen er soorten die (veel) zonlicht nodig hebben als het bleeksporig bosviooltje, de grote keverorchis en de wilde kamperfoelie. Zij doen het beter in een struweel.

ZEEARENDEN. In 2020 was er maar liefst drie keer broedsucces bij de zeearenden. Twee locaties, in De Alde Feanen en bij de Fluezen, werden al eens eerder bezocht door deze prachtige roofvogels, maar een derde locatie was nieuw. Deze laatste locatie houden we nog even geheim. Zeearenden hebben namelijk veel rust nodig. Te veel commotie rond het nest en de zeearend verdwijnt weer net zo snel uit Fryslân als hij gekomen is. We moeten deze dieren dus rust en ruimte geven, zodat ze ook volgend jaar weer terugkeren. Gelukkig kunt u het wel en wee van de zeearend-familie op het nest in Koudum online volgen via ons YouTube-kanaal.

Zelf konden we vanaf het voorjaar helaas geen excursies en activiteiten meer verzorgen. We vonden een creatieve oplossing door er een aantal online aan te bieden. We lieten ons daarbij inspireren door de livestreams van sportwedstrijden. Zo kon iedereen – ongeacht gezondheid en leeftijd – toch genieten van, en leren over, onze prachtige natuur en even loskomen van de waan van de dag.

ONLINE-EXCURSIES. Directeur Henk de Vries trapte zelf af met een excursie door het Easterskar, één van zijn favoriete natuurgebieden. Het Easterskar is een zeer gevarieerd moerasgebied met veel waterdieren, prachtige flora en een interessante geschiedenis. Een goede keuze voor dit experiment. Via de chat-functie konden de deelnemers de excursieleider ook vragen stellen. Een volwaardige excursie dus, maar dan vanuit de eigen woning. Inmiddels zijn er vijf online-excursies gegeven. Deelnemers reageerden enthousiast. Nog niet gezien? U vindt ze terug op onze website.

JEUGD. Op jeugdige leeftijd kennismaken met de natuur is belangrijk, want dan leer je haar al vroeg kennen en waarderen. It Fryske Gea organiseert het jaarrond verschillende activiteiten voor de jeugd. Zo bieden we bijvoorbeeld drie verschillende scholenprogramma’s aan. Een daarvan vindt plaats in het buitendijkse gebied Noard-Fryslân Bûtendyks. De kids leren hier, door lekker vies te worden en te ravotten, meer over slikvelden, de Waddenzee en watervogels. We waren er klaar voor, maar helaas konden de scholenprogramma’s die in het voorjaar worden georganiseerd, door corona niet doorgaan.

Zo vervielen er voor de jeugd helaas veel activiteiten in ons jubileumjaar. Gelukkig konden we nog veel online doen. Zo maakten we een speciale pagina op onze website met leuke doe-opdrachten met een knipoog naar de natuur. Kinderen kunnen zo samen met hun ouders en/of vriendjes en vriendinnetjes spelenderwijs de natuur leren kennen. In een filmpje legt Fokje uit hoe je een prachtig ijskunstwerk maakt met vondsten uit de natuur.

EDUCATIE. In 2020 kon het NME-educatieproject ‘Takomst foar in unyk lânskip’, waarin wordt samengewerkt met Landschapsbeheer en agrariërs, gelukkig wel door gaan. Kinderen uit de bovenbouw van diverse basisscholen in Noardeast-Fryslân gingen aan de slag bij boeren in de regio.

Ze leerden eerst op school over de historie en de natuurwaarde van het bijzondere coulisselandschap in onze provincie. Vervolgens hielpen ze – onder begeleiding van vrijwilligers van Landschapsbeheer Friesland – een dag mee op de boerderij. De dag werd gevuld met verschillende onderzoeks- en creatieve opdrachten.

Op 28 september liep wethouder Max de Haan van de gemeente Achtkarspelen ook gezellig mee. Samen met de kinderen van CBS De Arke snoeide hij een aantal bomen bij boer Jan Zeinstra in Noardburgum. Kinderen leren op deze manier ons unieke landschap te verzorgen en te onderhouden.

Het Friese landschap en haar cultuurhistorie zijn onlosmakelijk met elkaar en met de natuur verbonden. Daarom besteedt It Fryske Gea als natuurbeschermer ook hier veel tijd aan. Met onderhoud en herstel, maar bijvoorbeeld ook in de vorm van publicaties en presentaties. 

HERSTEL PARK JONGEMASTATE. Wegens essentaksterfte moest een aantal bomen in Park Jongemastate worden gekapt. Gelukkig konden de meeste kenmerkende statige bomen blijven staan. Ook was herstel nodig van de gracht. Dat was aanleiding voor een herstelplan voor het hele park; een klein adellijk park, ook bekend als het Raerderbosk. It Fryske Gea trekt drie jaar uit voor de werkzaamheden, die in januari 2020 zijn begonnen. De slotgracht en de opvaart worden gebaggerd, wat ook goed is voor de waterkwaliteit en daarmee ook voor de bomen. Er wordt gekapt en gesnoeid en er komen nieuwe bomen en struiken. In verband met meerdere heersende ziekten, is daarbij gekozen voor een variatie aan soorten.

Het park wordt zo behouden voor de toekomst, maar wel met oog voor de geschiedenis. De poort van Park Jongemastate is een rijksmonument en de bodem een archeologisch monument. Na het baggeren wordt de grond goed onderzocht op overblijfselen, zoals oud servieswerk. Verder wordt met de beplanting recht gedaan aan de keuzes van de vroegere bewoners. Vandaar ook dat er ieder jaar opnieuw stinzenplanten kleurrijk bloeien.

STINZENFLORA. Park Jongemastate was in april het toepasselijke decor voor de presentatie van het boek ‘Stinzenplanten in Fryslân’. Dit is een gezamenlijke uitgave van Vereniging It Fryske Gea, Stichting Martenastate en Noordboek Natuur. Stefien Smeding, medewerker cultuurhistorie bij It Fryske Gea, is één van de auteurs. De redactie kon zijn kennis ook toepassen bij een tentoonstelling in Tresoar in Leeuwarden: ‘Fryske skatten yn it grien’. Deze tentoonstelling over stinzenflora en states is in 2021 nog te zien.

RONDEEL. Ook bij het herstel van een rondeel in het Rysterbosk speelt historisch besef een belangrijke rol. Het bos is in eerste instantie aangelegd in barokstijl. Symmetrisch, met rechte lanen en op de kruisingen cirkelvormige landschapselementen, de rondelen. Een rondeel in het midden van de Van Swinderen- of Middenlaan was in 2019 al hersteld. In 2020 was het rondeel aan het begin, bij de Slottún waar vroeger Huize Rijs stond, aan de beurt. Eigenlijk een half rondeel, dat nog amper te herkennen was. Met een stevige wal van rondhout – uit eigen bos – zijn de contouren opnieuw zichtbaar gemaakt en op de middenvakken staan nu rode beuken. De aangrenzende paden zijn bijgewerkt voor een goede afwatering.

TELEVISIE. Zowel het Rysterbosk en Park Jongema State als de Fryske Gea terreinen Landgoed Martenastate, Park Huize Olterterp en het Ketliker Skar kwamen aan bod in een televisieserie van Omrop Fryslân. In acht afleveringen vertelde ‘Bûtenpleats’ over verleden, heden en toekomst van de Friese buitenplaatsen en landgoederen. Het ging onder meer over de invloed van de eigenaren op hun omgeving, bijvoorbeeld door de aanleg van bossen. Ook was er aandacht voor onderhoud, financiering en het belang van vrijwilligers.

MOLEN ZONDER WIEKEN. Van een heel andere orde is de restauratie van een molen in De Alde Feanen. Na een periode van grootschalige turfwinning was De Alde Feanen een nat vergraven gebied geworden. Voor boeren die daar met droge voeten hun brood wilden verdienen, waren molens onontbeerlijk. Een daarvan heeft It Fryske Gea gerestaureerd: een molen in de Lytse Saiterpolder.

Verrassend is dat de kleine houten molen ook na de restauratie geen wieken heeft, hoewel hij in de 19e eeuw is gebouwd als spinnekopmolen. Rond 1950 nam een dieselmotor het werk van de wind over. De toen overbodige kop en wieken werden verwijderd. Er is voor gekozen om dat bijzondere tijdsbeeld te bewaren. Zo bijzonder, dat de molen de status heeft gekregen van Rijksmonument. Na een flinke opknapbeurt kan hij weer tegen weer en wind en heeft hij zijn dakramen en oranje dakpannen terug.

De verschillende werkzaamheden van It Fryske Gea staan niet op zichzelf. Of het nu gaat om natuurbeheer, -bescherming of -ontwikkeling: het wordt gedaan met beleid. Daarbij hebben we oog voor de eigen terreinen, andere natuur(gebieden), het landschap en voor ontwikkelingen die rond deze thema’s provinciaal en landelijk spelen.

LANDSCHAPSBEHEER FRIESLAND. It Fryske Gea en Landschapsbeheer Friesland bundelden hun krachten om samen beter te kunnen opkomen voor de kwaliteit van de openbare ruimte. De voorzitters van beide organisaties kwamen 18 juni bij elkaar op de Slachtedyk bij Boazum om vanaf dan ‘samen op te lopen’. Op dat moment nog op 1,5 meter afstand, per 1 januari 2021 als bestuurlijke eenheid. De Stichting Landschapsbeheer Friesland valt vanaf die datum onder het bestuur van Vereniging It Fryske Gea. De werkorganisatievan It Fryske Gea schakelt Landschapsbeheer Friesland voortaan in voor het  landschapsbeleid en -beheer.

NATUUR ALS OPLOSSING. Klimaat, bodemvruchtbaarheid, biodiversiteit, stikstof, CO2; It Fryske Gea ziet een grote rol voor de natuur bij het oplossen van veel problemen die nu spelen. De gedachten en standpunten daarover verwoordden directeur Henk de Vries en ecoloog Sytske Rintjema voor de achterban in het ledenmagazine. It Fryske Gea wil deze vraagstukken in samenhang en gezamenlijk aanpakken. Om de daad bij het woord te voegen, werken provinciale natuurorganisaties sinds eind 2020 aan een gezamenlijke visie op natuur en landschap voor Fryslân in 2050 die voorjaar 2021 verschijnt.

Zo zijn er meer initiatieven waarin It Fryske Gea optrok met anderen. Bijvoorbeeld een oproep van natuurorganisaties aan de provincie Fryslân voor een krachtiger natuurbeleid, en – samen met Natuurmonumenten – de vraag aan het kabinet om net als zij het stikstofadvies van de commissie Remkes over te nemen.

KRING-LOOP. Als een van de ruim zestig natuur- en landbouworganisaties deed It Fryske Gea 14 januari 2020 mee aan de Kring-Loop, een wandeling om aandacht te vragen voor kringlooplandbouw. De loop eindigde in Den Haag met de overhandiging van een tienstappenplan aan minister Schouten, voor het realiseren van een natuurinclusieve kringlooplandbouw. 

Het voorstel van de beweging ‘De weg vooruit’ sluit aan bij de kringloopvisie van de minister. Die visie wordt gezien als veelbelovend, maar de aangedragen oplossingen pakken niet het achterliggende probleem aan, namelijk ons landbouwsysteem. Het tienstappenplan moet leiden tot natuurherstel, duurzame landbouw, een beter klimaat, een schonere leefomgeving en brede welvaart. Op uitnodiging van de minister spraken afgevaardigden van ‘De Weg vooruit’ er op 12 februari verder met haar over.

STERK FOAR FISK. Voor het eerst maakt It Fryske Gea een beleidsplan over vis. Ongeveer de helft van de terreinen van de vereniging bestaat tenslotte uit water, bovendien hebben ook vissen bescherming nodig. Zij zijn een belangrijke schakel in het ecosysteem.

‘Sterk foar Fisk’ benoemt allereerst het belang van variatie aan watertypen: It Fryske Gea wil alle soorten die in Fryslân thuishoren, passende leefgebieden bieden. Ten tweede moeten er plekken zijn voor alle stadia in hun levenscyclus. Dus van paaien en opgroeien tot overwinteren, en de mogelijkheid om onbelemmerd tussen die gebieden te migreren. Tot slot moeten de visgemeenschappen zo compleet mogelijk zijn, qua soorten en leeftijdsopbouw: van prooi tot predator en van jong tot hoogbejaard.

WEIDEVOGELS. De weidevogelstand gaat nog steeds achteruit en vraagt blijvend aandacht. It Fryske Gea was in 2019 dan ook al een van de initiatiefnemers van de petitie Fryslân Greidefugellân. In 2020 volgde het Aanvalsplan Grutto, samen met Pieter Winsemius, Ferd Crone, de Friese Milieu Federatie en Vogelbescherming Nederland en met inbreng van zes weidevogelprovincies, landbouw- en natuurorganisaties en wetenschappers. Ook bij de aankoop en beheer van natuurterreinen speelden weidevogels een grote rol.

PREDATIE. Al concludeerde Sovon Vogelonderzoek dat het met stroomdraad afbakenen van een weidevogelgebied de nesten goed beschermt, It Fryske Gea merkte dat deze maatregel niet overal werkt. In Súdwest-Fryslân was drie jaar lang een gebied van 5 kilometer afgezet om vossen tegen te houden. Desalnettemin werden er bijna net zoveel eieren geroofd als buiten de afrastering. Vermoedelijk zijn niet vossen, maar roofvogels hier de voornaamste predatoren. It Fryske Gea denkt dat stroomdraad in kleinere gebieden met veel vossen goed kan werken, maar niet voor alle weidevogelgebieden een effectieve oplossing is tegen predatie. Ondertussen onderzoekt de Provincie Fryslân, via een pilot, de mogelijkheden om predatie door bijvoorbeeld steenmarters te beperken.

VERSTORING. Vogelbescherming heeft in het kader van het programma Wij & Wadvogels, waar It Fryske Gea aan deelneemt, bij Westhoek Sovon Vogelonderzoek ingeschakeld om de verstoring van wadvogels nader te onderzoeken om gepaste maatregelen te kunnen treffen. Daarbij is gebruik gemaakt van de nieuwste registratietechnieken. 

KLIMAATBUFFERS. Hoofd natuurkwaliteit Chris Bakker deed 25 mei tijdens de eerste (digitale) Groenlunch uit de doeken hoe natuurlijke klimaatbuffers (building with nature) meer natuur én meer veiligheid kunnen opleveren. De Groenlunch is een maandelijkse lezing van de Friese Milieu Federatie. Chris Bakker vertelde onder meer over een pilot in de Peazemerlannen, waar de Waddenzee weer toegang kreeg tot een deel van deze polder. Als vooroever bleek de kwelder die hier ontstond een grote variatie in begroeiing te geven, de golfslag te breken en op te slibben. Die klei-afzet was niet alleen sterker dan de zeespiegelstijging, maar blijkt ook koolstof vast te leggen, soms meer dan bos. Ook andere natuurlijke klimaatbuffers blijken vele voordelen te hebben. It Fryske Gea is via de natuur- en milieufederaties aangesloten bij de Coalitie Natuurlijke Klimaatbuffers.

It Fryske Gea maakte de afgelopen negentig jaar een flinke ontwikkeling door. Niet alleen in het aantal terreinen, werkvelden en activiteiten, maar ook als vereniging. Een gestaag groeiend aantal leden, vrijwilligers en samenwerkingspartners zorgen voor draagvlak onder dé Friese provinciale natuurbescherming. We zijn daar erg blij mee, namens de Friese natuur, het cultureel erfgoed en het landschap!

JUBILEUM. Verleden en heden zijn in woord en beeld gebracht in een jubileummagazine. Behalve bij de leden viel die op de mat bij vele Friese huishoudens. We hadden het jubileum groots willen vieren. Helaas gooide het coronavirus roet in het eten bij de meeste andere geplande jubilieumactiviteiten. We zaten echter niet bij de pakken neer. Een aantal activiteiten konden we online houden en de jubileumfotowedstrijd ‘Kiek’es!’ ging gewoon door: ieder seizoen mochten natuurliefhebbers hun foto’s insturen. Het leverde hoogwaardige foto’s op, veel interactie en bovendien saamhorigheid. Het samen delen van mooie momenten in de natuur werd breed gewaardeerd.

PARTNERS. It Fryske Gea werkt veel samen met andere partijen. Met de andere elf provinciale landschapsorganisaties, waarmee we verenigd zijn in het samenwerkingsverband LandschappenNL. Maar ook met Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, de Friese Milieu Federatie, Landschapsbeheer Friesland, bedrijvenstichting Ynnatura, de Waddenvereniging, zorgverzekeraar De Friesland, De Nieuwe Afsluitdijk, Wetterskip Fryslân, diverse gemeenten, de provincie Fryslân, collectieven van boeren en andere belangenorganisaties. De samenwerking met Landschapsbeheer Friesland kreeg in 2020 zelfs zijn beslag in een bestuurlijke fusie. 

Ook zijn we aangesloten bij de Coalitie Blauwe Hart Natuurlijk die zich inzet voor een verantwoord beheer en gebruik van het IJsselmeergebied.

AFSCHEID EN WELKOM. Arjen van der Meer hanteerde twaalf jaar lang de voorzittershamer. Tot wederzijds genoegen, maar in 2020 zat zijn termijn er dan toch op. In het ledenmagazine blikte hij terug en gaf hij zijn kijk op het belang van de natuur en van organisaties als It Fryske Gea, nu en in de toekomst. Arjen van der Meer gaf de hamer door aan de nieuwe bestuursvoorzitter; de vereniging was blij om een net zo enthousiaste Janny Vlietstra welkom te kunnen heten.

Er is tevens afscheid genomen van bestuursleden Henk Folmer en Janet Visser. Ook zij hebben zich jarenlang op bijzondere wijze ingezet. Hun functies zijn overgenomen door Marianne de Wilde en Arend Kolhoff.

LEDEN. Naast steun geven onze leden richting aan onze vereniging. Zij kiezen tijdens de Algemene Ledenvergadering (ALV) de leden van het bestuur en van de Raad van Toezicht. Het bestuur is verantwoordelijk voor het beleid van de vereniging; de Raad van Toezicht ziet toe op de financiën en op het behalen van de door het bestuur en de directie bepaalde doelen. Daarnaast heeft onze vereniging een aantal commissies. Zij denken mee, dragen ideeën aan en adviseren het bestuur over beleid of actiepunten.

De ALV liet dit jaar even op zich wachten en werd uiteindelijk een digitale vergadering op 7 december. De oorspronkelijke vergadering in het voorjaar kon niet doorgaan wegens de coronapandemie, net zo min als de uitgestelde vergadering in september. Op 7 december stemden de leden alsnog in met de voordracht van de nieuwe bestuursleden en –voorzitter.

VRIJWILLIGERS. It Fryske Gea is erg blij met haar vrijwilligers. Zij zijn onmisbaar. De ongeveer vierhonderd vrijwilligers helpen bij het onderhoud van de natuurgebieden, bij inventarisaties in het veld en bij de promotie van de vereniging. Ook treden zij op als excursieleiders en begeleiders van scholenprogramma’s en evenementen, zijn ze actief in de bezoekerscentra of als schipper op de excursieboot. Weliswaar konden in 2020 de meeste activiteiten niet doorgaan; we hopen van harte dat zodra het weer mag, we weer op hun inzet kunnen rekenen.

STEUN. De steun die wij mogen ontvangen vanuit de provincie en allerlei organisaties, bedrijven en particulieren is prachtig. Dat gebeurt in natura, financieel en door crowdfundingacties. Ook In 2020 mocht LandschappenNL weer een bedrag van € 13,5 miljoen ontvangen van de Nationale Postcode Loterij. It Fryske Gea maakt deel uit van dit samenwerkingsverband. De € 9,38 ton die It Fryske Gea hiervan ontving werd besteed aan het behouden en beleefbaar maken van de natuur en het landschap in Fryslân. Daarnaast ontvingen we tal van donaties en schenkingen. Alles draagt bij aan de natuurbescherming waar we ons met elkaar hard voor maken.

Online kunnen we namelijk niet alleen informeren over het laatste nieuws uit de natuur en de vereniging, we krijgen er ook veel voor terug. Zo komen we via verschillende kanalen te weten wat onze achterban interessant vindt en hoe zij de Friese natuur beleeft.

Mooi voorbeeld is #mynfryskegea. Deze hashtag wordt door jong en oud fanatiek gebruikt op verschillende sociale media kanalen om foto’s en berichten te delen. Inmiddels telt ook onze nieuwsbrief meer dan 13.800 abonnees. We versturen hem elke maand en in de vakanties één extra met leuke doe- en uit-tips.

In 2020 mochten we geen excursies organiseren voor volwassen en de jeugd. Daarom hebben we ingezet op video’s:

— We voorzagen in vijf online excursies in verschillende natuurgebieden

— Voor kinderen waren er diverse leuke en leerzame Buiten-Doe-Opdrachten

Natuurlijk is dit niet hetzelfde als samen met een gids zelf de prachtige Friese natuur ingaan, maar het is een goed alternatief in deze uitzonderlijke tijd. Onze sociale media kanalen zorgen ervoor dat we, ongeacht de situatie, een band blijven opbouwen en onderhouden met onze trouwe achterban.

It Fryske Gea, provinciale vereniging voor natuurbescherming in Fryslân.

It Fryske Gea heeft als doel: bescherming, behoud en ontwikkeling van natuur en landschap en de bescherming van cultuurhistorische waarden in Fryslân. De vereniging beheert ruim zestig verschillende natuurgebieden – met een totale oppervlakte van ruim 20.800 hectare – verspreid over de provincie Fryslân en telt ca. 35.500 leden.

It Fryske Gea Van Harinxmaweg 17 9246 TL Olterterp

Postadres: Postbus 3 9244 ZN Beetsterzwaag T 0512-381448 info@itfryskegea.nl itfryskegea.nl

Concept & redactie: It Fryske Gea / Terwisscha & Wagenaar Productie & vormgeving: Terwisscha & Wagenaar | Vormburo Fotografie: Archief It Fryske Gea